In deze jaren werden naast romans ook veel korte verhalen geschreven, met meestal een sociale inhoud en figuren uit de burgerklassen of boeren en arbeiders. Dickens en Balzac gelden als belangrijke buitenlandse voorbeelden voor de Nederlandse schrijvers. In de loop van de negentiende eeuw nam het liberalisme en het vrijdenken toe. Men begon te twijfelen aan de waarheid van de Bijbel en werd vrijpostiger ten opzichte van het door God gegeven gezag. Morele kritiek op de nieuwe letterkunde was dan ook niet van de lucht. Belangrijke tijdschriften uit deze periode zijn De Gids en De Nederlandsche Spectator.
Afbeelding: Jean Francois Millet, "De arenleesters", 1857, olieverf op doek, 84 x 112 cm, Musée d’Orsay, Parijs;
Realisme (1840-1880)
Het realisme is een literaire stroming die probeert het leven zo realistisch mogelijk weer te geven. Het is een reactie op de romantiek waarin de idealisering van de werkelijkheid centraal stond.
Literatuurvernieuwers in studentenkring
Negentiende-eeuwse recensenten
Het realisme
Een invloedrijke uitvinding
Emotionele predikant met humor
Zure criticus van De Gids
Strijder voor Vlaamse taal en cultuur
Schilder-schrijver en performer
Dubbelganger van zichzelf
Begeleider van jong talent
Drukbezette schrijver-politicus
Strijder tegen rijmelarij
Een Surinaamse, uiteengewaaid boven de oceaan
Hildebrand (pseudoniem van Nicolaas Beets), 1839
J.J. Cremer, 1863