In deze jaren werden naast romans ook veel korte verhalen geschreven, met meestal een sociale inhoud en figuren uit de burgerklassen of boeren en arbeiders. Dickens en Balzac gelden als belangrijke buitenlandse voorbeelden voor de Nederlandse schrijvers. In de loop van de negentiende eeuw nam het liberalisme en het vrijdenken toe. Men begon te twijfelen aan de waarheid van de Bijbel en werd vrijpostiger ten opzichte van het door God gegeven gezag. Morele kritiek op de nieuwe letterkunde was dan ook niet van de lucht. Belangrijke tijdschriften uit deze periode zijn De Gids en De Nederlandsche Spectator.
Afbeelding: Jean Francois Millet, "De arenleesters", 1857, olieverf op doek, 84 x 112 cm, Musée d’Orsay, Parijs;
Literatuurvernieuwers in studentenkring
Negentiende-eeuwse recensenten
Het realisme
Een invloedrijke uitvinding
Strijder tegen rijmelarij
Zure criticus van De Gids
Emotionele predikant met humor
Begeleider van jong talent
Drukbezette schrijver-politicus
Strijder voor Vlaamse taal en cultuur
Schilder-schrijver en performer
Dubbelganger van zichzelf
Hildebrand (pseudoniem van Nicolaas Beets), 1839
J.J. Cremer, 1863